"Basisinkomen is asociale hallucinatie."

Het basisinkomen is asociale hallucinatie

Het internet staat vol met positieve en negatieve artikelen over het basisinkomen, maar zelden kom je een tegen die daadwerkelijk productief in gaat op het fenomeen. Veelal vanuit een angstige positie waarin vaak veel projectie gaande is.

We gaan een poging wagen om het artikel eens te analyseren.

De breedste schouders dragen de zwaarste lasten

“We leven in een democratische rechtsstaat en in een sociaal gecorrigeerde markteconomie. We dragen allemaal een heel arsenaal rechten en plichten die variëren doorheen ons leven. Dat complexe sociaal contract vergt wederzijdse engagementen van iedereen. Een onvoorwaardelijk basisinkomen is een methode voor rechten zonder plichten, een vrijgeleide om te krijgen zonder bij te dragen aan die gedeelde verantwoordelijkheid.

Dat conservatieve bezwaar tegen het basisinkomen kent een progressief pendant. In ons maatschappelijk contract dragen de breedste schouders de zwaarste lasten en krijgen de zwakkeren het meeste steun. Het basisinkomen kent dezelfde inkomenssteun toe aan iedereen, rijk of arm, gezond of ziek, jong of oud. Het is asociaal en regressief.

Trickle Down Economics

Hier wordt gezegd dat het het systeem is gebouwd op een economie die zichzelf doormiddel van marktwerking zichzelf corrigeert, terwijl de mensen die de meeste lasten dragen (de breedste schouders) en dat zij de armen en zwakkere helpen. Ik neem aan dat hij dit serieus bedoelt. Wanneer iemand dit zegt, dan hebben zij namelijk de overtuiging dat de maatschappij niet zonder de rijken kan. De rijken vormen de basis, het fundament, van de maatschappij en economie. Zolang er rijken zijn, zijn er mensen en geld genoeg om de zwakkeren en armen aan banen te helpen. Dit is dezelfde ideologie van “Trickle Down Economics”. Dit is eigenlijk de overtuiging die Mark Rutte ook heeft, dat wanneer de economie groeit, iedereen groeit. Dat wanneer je de rijken blij houdt, zij zorgen voor de banen.

En om te geloven dat zwakkeren jou nodig hebben moet je eerst de overtuiging hebben dat wanneer je rijk bent, je bijdraagt aan de zwakkeren en de armen omdat dit als een rechtvaardiging functioneert dat het oké is om rijk te zijn en dat je je dan juist goed moet voelen, want er gaan dan zoveel centjes via de overheid naar de arm.. oh wacht, dat is eigenlijk helemaal niet zo. Althans, niet zoals het zou moeten werken. Maar anyways, dat is het verhaal wat hier verteld wordt. Dus dit verhaal slaat goed aan bij de mensen met diezelfde overtuiging. “Ik werk hard voor mijn centen als ondernemer en daarom draag ik meer bij aan de zwakkeren”. Dat luidt eigenlijk constant het argument. En de zwakkeren hebben hulp nodig en daardoor hebben we een welvaart staat.

Zwakkeren krijgen de hulp dankzij de rijken

Dat zwakkeren hulp nodig hebben is in een bepaalde zin waar. Maar hier zit dus een contradictie in. Wat – meestal politiek rechts – gelooft is dat mensen zelfvoorzienend zijn.  Dit is een typische rechtse overtuiging. Bemoei je niet met andermans leven, maar zorg dat ze de middelen hebben om voor zichzelf te zorgen. En juist dit is het beste argument vóór basisinkomen omdat zij hier én geen bemoeienis meer hebben vanuit de overheid (ook willen zij een kleinere overheid wat automatisch gebeurt bij een basisinkomen doordat er minder mensen nodig zijn voor bureaucratie) en ze hebben de middelen om hun eigen leven op de rit te krijgen door geld.

Maar wat Mark de Vos vervolgens zegt is dat dat dus eigenlijk pervers is. Om hen het geld te geven zodat ze écht hun eigen problemen op te lossen. En eigenlijk gaat dat zelfs nog iets dieper, want hiermee impliceer je dus bijna dat deze mensen niet voor zichzelf kunnen zorgen. Enerzijds willen ze dat deze mensen gewoon gaan werken, maar anderzijds moet je dan ook kunnen inzien dat armoedeval en mensen met een goede baan soms geen risico’s willen/durven of kunnen nemen om iets te doen wat zij zelf willen.

En juist een onvoorwaardelijk basisinkomen is progressief (en niet regressief) omdat mensen dan meer op lange termijn kunnen kijken. Stel je de mindset voor dat je vanaf nu elke maand 1200,- euro krijgt of je werkt of niet. Vanuit dat perspectief kun je daadwerkelijk een toekomst voor je zien waarin je fundamenteel een ander leven leidt. Je prioriteiten worden anders en dus in die context is dit alleen maar progressief en juist heel sociaal (en dus niet asociaal).

Het basisinkomen is gewoon weer een uitkering

“Protagonisten zullen het basisinkomen daarom aanpassen al naargelang de doelgroep, of aanvullen met andere voordelen. Dan verlies je de praktische elegantie en wordt het basisinkomen al snel een zoveelste uitkering in de steeds uitdijende sociale zekerheid. Dan is de mooie droom voorbij en komt de complexe werkelijkheid boven.”

Waar wordt dit vandaan gehaald dat men dan juist het basisinkomen gaat aanpassen naar gelang de doelgroep of aanvullen met andere voordelen? Dat staat haaks op waar het basisinkomen voor staat. Het basisinkomen houdt letterlijk in dat iedereen hetzelfde bedrag krijgt en universeel is. Dus juist of je arm of rijk bent krijg je hetzelfde. 

Definitie basisinkomen; “Het basisinkomen is een vast terugkerend bedrag per maand, universeel en onvoorwaardelijk”.

Dus wat Mark de auteur hier zegt klopt niet, hij begrijpt dan duidelijk niet wat de definitie van een basisinkomen is. Sterker nog, wat hij benoemt is dat er speciale pakketten zijn voor arm en rijk is exact wat nu gaande is in ons systeem en dat is precies het probleem wat wordt opgelost met het basisinkomen. Basisinkomen is dus alles behalve een uitkering.

Het basisinkomen is te duur en de latere generaties moeten die prijs betalen

“Die werkelijkheid is vooreerst budgettair. Zodra het basisinkomen een bescheiden inkomen moet zijn in plaats van een symbolische aalmoes, volgt een rekening van vele miljarden per jaar. Dat is onbetaalbaar tenzij je tegelijkertijd met de grove borstel door bestaande uitkeringen en verzekeringen gaat. Wat liquideren we: de pensioenen, de gezondheidszorg, het onderwijs, het gezinsbeleid, de ouderenzorg? En wat de verliezers in de plaats krijgen, zal per definitie minder zijn, want het moet over de hele bevolking worden uitgesmeerd. Niet dus.”

“Die werkelijkheid is vooreerst budgettair. Zodra het basisinkomen een bescheiden inkomen moet zijn in plaats van een symbolische aalmoes, volgt een rekening van vele miljarden per jaar.” 

En wat de verliezers in de plaats krijgen, zal per definitie minder zijn, want het moet over de hele bevolking worden uitgesmeerd. Niet dus.”  Het is alleen maar “minder” als je ergens de overtuiging hebt dat het basisinkomen mensen lui maakt en dat iedereen straks op de één of andere manier alleen maar gaat schilderen, of puzzelen. Als we iets hebben geleerd in de Coronatijd is dat mensen bezig willen zijn en juist willen werken. Thuis zitten is niks voor ze. Dus waarom er een rekening komt, is mij een raadsel.

Het zal groepsongelijkheden bestendigen en de economisch zwakte van doelgroepen verankeren

Dan is er doelmatigheid. Onze hyperdiverse samenleving kent grote groepsongelijkheden. Aan de ene kant hoogopgeleide kenniswerkers. Aan de andere kant generatiewerkloosheid, laaggeschoolden, gemarginaliseerde immigranten, honderdduizenden langdurig zieken, enzovoort. Tegen die achtergrond is het devies: vermijd loutere uitkeringen en focus op diensten die achterstand inhalen en activerend werken. Het basisinkomen doet het omgekeerde. Het zal groepsongelijkheden bestendigen en de economische zwakte van doelgroepen verankeren.

“Onze hyperdiverse samenleving”, dit is een smeer richting de linkse flank van het politieke spectrum dat diversiteit promoot. Sommige mensen willen dit niet en dat is inherent racistisch.

Eerlijk gezegd begrijp ik dit gedeelte niet zo. Hij heeft het over doelmatigheid. Maar doelmatigheid van wat..? Heb je het hier over wat het doel is van het Basisinkomen? Heb je het hier over de doelmatigheid voor, of tegen diversiteit? Hij zegt hier zoveel verschillende dingen.

1. Doelmatig
2. Hyperdiverse samenleving
3. Veel hoogopgeleide en veel laaggeschoolden en gemarginaliseerde immigranten
4. Tegen die achtergrond is het ‘devies; vermijd loutere uitkeringen en focus op diensten die achterstand inhalen en activerend werken
5. En vervolgens, het basisinkomen doet het omgekeerde? Het zal de zwakte van bepaalde doelgroepen verankeren? Wat? Waar gaat dit in hemelsnaam over.

Ik kan hier werkelijk waar geen logische conclusie uithalen. Het enige wat ik hier kan doen is aannames doen vanuit welke overtuiging dit komt. Want als ik een aanname moet doen, dan zit hij in de overtuiging dat deze mensen met een basisinkomen vervolgens he-le-maal niks meer gaan doen. Wat natuurlijk onzin is als we alleen al kijken naar de Coronacrisis en dat mensen staan te popelen om weer te werken – laat staan alle studies die juist laten zien dat mensen alleen maar meer gaan werken met een basisinkomen.

Het basisinkomen is een loon-subsidie voor alle werkgevers

“Op de arbeidsmarkt betekent een universeel basisinkomen een universele loonsubsidie voor alle werkgevers. Wie wil daarvoor tekenen? We verwachten van bedrijven decente lonen gedragen door goede productiviteit. Het basisinkomen betekent een risico voor minderwaardige jobs en voor minder arbeidsparticipatie, want gecompenseerd met inkomen gefinancierd door ons allemaal.”

Het basisinkomen labelen als subsidie op zich niet verkeerd. Maar het is logischer om het te framen als een dividend. Waarin iedereen een dividend uitgekeerd krijgt puur om het zijn van een burger. 

“Het basisinkomen betekent een risico voor minderwaardige jobs en voor minder arbeidsparticipatie, want gecompenseerd met inkomen gefinancierd door ons allemaal.” Waarom is het een risico precies? Wat zijn de argeumenten? Want, gewoon zeggen dat iets een risico is zonder met een argument te komen is natuurlijk ‘gewoon een zin’. Wat basisinkomen juist is is pro-arbeidsparticipatie omdat mensen gemakkelijker – en vooral beter en duurzamer – werk kunnen vinden. Wanneer iemand je constant in de nek hijgt dat je moet presteren, wat doet dat met mensen? Ook laten de studies dit zien, voornamelijk omdat mensen juist vanuit deze veilige plek rustig kunnen zoeken en vooral de tijd hebben om uit te vogelen wat ze precies willen met hun leven en daardoor beter werk kunnen vinden. Hoe dit dan vervolgens gecompenseerd moet worden met inkomen begrijp ik ook niet. Ik denk dat hij bedoelt dat belastingen uiteindelijk omhoog moet gaan omdat veel te weinig mensen werken (daar waar het eigenlijk constant op terug komt).

Maar het basisinkomen bevordert en vergemakkelijkt ondernemen, armoede vermindert en wijlzijn stutten

“Natuurlijk kan een basisinkomen de combinatie van leven en werken vergemakkelijken, ondernemen bevorderen, armoede verminderen en welzijn stutten. Maar het sop is de kool niet waard. Voor al die voordelen bestaan ook alternatieven – een betere arbeidsmarkt, economie en sociale zekerheid – zonder de perverse effecten. Over de theoretische wenselijkheid van een basisinkomen kan je bibliotheken vullen. Op de begane grond van de maatschappij en de economie is een universeel basisinkomen een asociale hallucinatie. “

Hij erkent dus duidelijk dat het basisinkomen voordelen kent – die hij tegelijkertijd ook net geprobeerd heeft om te debunken. Maar kortom, die voordelen wegen niet op tegen de nadelen (die je in je artikel hebt benoemt?) dat de rekening dan later komt? Zonder onderbouwing? Dat mensen dan lui worden? En overigens, niemand zegt dat we geen betere arbeidsmarkt of economie of sociale zekerheid willen. Overigens is dat laatste een lachertje, want basisinkomen geeft de allerbeste sociale zekerheid wat er is. Dus zelfs dat slaat al nergens op.

Ik weet het niet, er zijn zoveel warrige ‘argumenten’ genoemd in het artikel dat ik werkelijk waar niet begrijp wat het probleem nu écht is. Maar zo gaat het met veel artikelen. Ze benoemen een heleboel dingen die in werkelijkheid niet aan elkaar gerelateerd zijn en vervolgens klinkt het voor de lezer die niks van een basisinkomen weet allemaal wel heel plausibel. Ook de term “de rekening komt later wel” is altijd erg populair. Maar als je tegelijkertijd de mensen vraagt of zij het erg vinden om de rekening tegen klimaatverandering te willen betalen, dan maakt het hun allemaal niet zoveel uit – terwijl dat momenteel écht gaande is of je het leuk vindt of niet.

De argumenten die er zijn zit niet gegrond in consistente logica. Maar er is wel iets wat we hier van kunnen leren.

Mensbeeld & mensen zijn te lui om te werken met een basisinkomen

Het overall thema wat hier constant weer terugkomt is mensbeeld en de overtuigingen van mensen over hoe de economie zou moeten werken.

De overtuiging dat het geld wel bij de zwakkeren en armen terecht mag komen, maar alleen maar als het eerst langs de rijken komt. 

De overtuiging dat de rijken er moeten zijn voor de zwakkeren, maar alleen als ze er hard voor werken (zoals slavernij).

De overtuiging dat mensen ongelooflijk lui zijn en ten alle tijden een schop onder de kont moeten krijgen om ze aan het werk te zetten.

Dit is onderliggende thema van veel van de debunk artikelen die je tegenkomt. De angstzaaierij dat met een basisinkomen de maatschappij instort van passiviteit omdat zogenaamd mensen lui zijn.

Alle experimenten tot nu toe laten echter het tegenovergestelde zien. Mensen zijn gelukkiger, vrijer, blijer, gezonder en mede daarom zijn ze in staat meer te werken.